مطمئناً خانه‌های سنگی کوچک ترکیه را دیده‌اید زیرا شهرها و روستاهای سراسر آناتولی پر است از خانه‌های سنگی سنتی که ترک‌ها نسل در نسل در آنها زندگی کرده‌اند. این خانه‌ها کوچک به نظر می‌رسند اما در حقیقت کارکرد بسیار زیادی دارند مخصوصاً اگر فلسفه و دلیل برخی ویژگی‌های خاصِ آنها را بدانید. بیایید با هم خانه‌های روستایی ترکیه را بشکافیم

خانه‌های کوچک اصیل

بارزترین ویژگی خانه‌های سنگی روستایی و سنتی ترکیه اندازه‌ی آنهاست چون واقعاً کوچک هستند. چیزی که این موضوع را عجیب‌تر می‌کند این است که این‌ها علی‌رغم سایز بسیار کوچکشان میزبان حداقل یک خانواده‌ی هسته‌ای و احتمالاً چند عضو دیگر که به خانواده اضافه می‌شوند هستند.

بیشتر خانه‌های روستای ترکیه به مهمان‌نوازی مشهورند و صاحبانشان به نحوی زندگی می‌کنند که انگار یک در چرخشی میان خانه‌ها برای همسایه‌ها و دوستان وجود دارد تا هروقت دلشان خواست برای صرف چای یا گپ زدن، حتی بدون اطلاع وارد خانه شوند. بنابراین علی‌رغم اینکه این خانه‌ها بسیار کوچک هستند معمولاً فضای خارجی به‌نسبت بزرگی برای نشستن در فضای باز دارند و گاهی حتی سکوهایی با کوسن در بخش بیرون خانه میزبان مهمانانشان است.

اکثر خانه‌های روستایی به سبک ایمجه Imece ساخته شده‌اند. ایمجه مفهومی در ترکیه است به این معنی که اعضای جامعه داوطلبانه نیرو و مهارت‌های خود را برای ساختن چیزی مشترک در اختیار یکدیگر قرار می‌دهند. ممکن است این یکی از دلایل اصلی باشد که چرا این خانه‌ها خیلی بیسیک و در حد نیازهای اولیه هستند. اما به نظر می‌رسد ساختن خانه‌های کوچک همواره در آناتولی مرسوم بوده و شاید این به میراث جامانده از چادرنشینان منطقه باز می‌گردد. اما دلایل دیگری هم برای کوچک بودن خانه‌های سنتی وجود دارد. دلایلی مثل عملی بودن ساخت آنها و واقع‌بینانه بودن. اما در ادامه خواهید دید که به طرز عجیبی یکی از دلایل این ساختار دزدان دریایی هستند.

از تمدن‌های باستانی

خانه‌های روستایی سنتی در ترکیه از مخلوط سنگ و ملات یا به عبارتی مخلوط گل و ساروج که برای به هم چسباندن سنگ‌ها استفاده می‌شود، ساخته می‌شوند. در خیلی از موارد سنگ‌ها تراش‌نخورده هستند و صرفاً با معیار اندازه و شکلشان انتخاب می‌شوند و مانند آجر روی هم قرار می‌گیرند و با ملاتی که بینشان می‌ریزند به هم متصل می‌شوند. سبکی از ساختمان‌سازی که به تمدن هیتی‌ها باز می‌گردد و بنابراین عجیب نیست که در مواردی سنگ‌هایی که برای ساختن سازه‌های بعدی استفاده شده‌اند از سنگ‌هایی باشند که به لحاظ تاریخی خاص بوده‌اند و در اطراف این مناطق وجود داشته‌اند. مسلم است که فکر زیادی برای طراحی این خانه‌ها نشده و سنگ‌چینی‌ خانه‌ها بسیار ساده است، اما خودِ این ساختار به نحوی است که خانه‌ها در برابر گرما و سرما مقاوم هستند و دیوارهایشان مثل عایق عمل می‌کند. ضخامت سنگ‌های استفاده شده در این خانه‌ها گاهی از نیم متر بیشتر است و به این دلیل خانه‌ها از داخل حتی کوچک‌تر از آن چیزی هستند که از بیرون به نظر می‌رسد.

پنجره‌ها

یکی از چیزهایی که در مورد این خانه‌های روستایی بسیار عجیب به نظر می‌رسد این است که منطقاً این پنجره‌ها می‌بایست به مناظر فوق‌العاده‌ای باز شوند اما اینطور نیست. پنجره‌ها در این خانه‌های سنتی از لحاظ مختلف با پنجره در خانه‌های مدرن تفاوت دارند. اولا همه کوچک هستند و ثانیاً هیچ کدام به قصد دید داشتن به چشم‌اندازی زیبا ساخته نشده‌اند. در حالی که فضای بیرونی این خانه‌ها تماشایی‌ترین مناظر را دارند اما از داخل تقریبا هیچ چیز از این زیبایی‌ها دیده نمی‌شود و دلیل این ساختار دزدان دریایی هستند.

بله درست است. در قرون ۱۴ تا ۱۶ دهکده‌ها در شکاف‌ها و پیچ‌ و خم کوه‌ها ایجاد شدند تا از چشم دزدان دریایی که تا ساحل می‌آمدند و در امتداد آن اتراق می‌کردند در امان بمانند. البته این امر به‌ویژه در مورد روستاهایی که در مناطق کوهستانیِ دریای اژه و مدیترانه ساخته شدند صادق است. خانه‌ها طوری ساخته می‌شدند که از نظر پنهان باشند و پنجره‌ها به گونه‌ای بودند که وقتی نور خانه از آنها به بیرون می‌تابید از سمت دریا دیده نشوند.

آتشگاه‌های بیرونی

اکثر خانه‌های ترکیه آشتگاه‌های بزرگی (تقریبا به اندازه‌ی یک متر مربع) دارند.  که بیشتر آنها در فضای باز ساخته شده‌اند. به این دلیل که این‌ها بیشتر به هدف پخت و پز استفاده می‌شدند نه تأمین گرمای داخل خانه. اما این آشتگاه‌ها خیلی زود تبدیل به اجاق‌های هیزمی شدند تا در آنها نان و غذاهای خانگی فوق‌العاده روی آتش واقعی پخته شود.

اجاق داخلی

در تغییرـ‌سبکی که بعضی از این خانه‌ها از آن پیروی کردند، یک آتشگاه در فضای باز و یک اجاق در فضای داخلی وجود دارد که در زبان ترکی به آن سوبا گفته می‌شود. سوبا برای گرم کردن خانه استفاده می‌شود و فوق‌العاده کارآمد است. گاهی حتی تنور مخصوصی هم دارد که مخصوص پختن غذا است. اما به هر حال در قسمت بالای اجاق‌ها فضایی وجود دارد که برای دم کردن چای و جوشاندن آب مناسب است.

مبل دیوان

ترک‌ها هنر «دیوان» را به کمال رسانده‌اند. دیوان را در بهترین حالت می‌شود به مبل ترجمه کرد اما در واقع فراتر از آن است. دیوان نشیمن‌گاهی است از هر دو طرف بسته و فضای میانی آن تخت‌مانند است و با حصیر و کوسن پوشانده می‌شود. طراحی دیوان اجازه می‌دهد که روی آن بنشینند یا راحت دراز بکشند. چیدمان مربع‌شکلی که از کنار هم قرار گرفتن دیوان‌ها تشکیل می‌شود فضایی را فراهم می‌کند که افراد می‌توانند در دیدرس هم بنشینند و مکالمه کنند. معمولا فضای بازی در میان اتاق‌ها وجود دارد که با فرش پوشانده می‌شود. فرش یا سایر منسوجاتی که زمین را می‌پوشانند معمولا از پشم و نمد ساخته می‌شوند زیرا گفته می‌شود که این مواد مانع از ورود حشرات به داخل خانه می‌شوند.

سفره‌ی آسمانی

مهم‌ترین دلیلی که باعث می‌شود خانه‌های سنتی ترکیه در مرکز سالن اصلی فضای بازی داشته باشند این است که در روستاها به‌ویژه تا دهه‌های اخیر، وعده‌های غذایی در یک سینی مسی بزرگ که روی پایه‌ی کوتاهی قرار می‌گیرد و وسط سالن گذاشته می‌شود سرو می‌شوند. افراد برای صرف غذا روی زمین دور سینی می‌نشینند و از میان غذاها و نوشیدنی‌هایی که توی سینی چیده شده است برمی‌دارند و با نان سالم صرف می‌کنند.

اکثر خانه‌های سنتی ترکیه رشته، ترشی، رب، شیره و مرباهایی را که با مهارت و ظرافت تهیه کرده‌اند در انبار نگهداری می‌کنند و اکثر خانواده‌ها نان خود را می‌پزند. پنیر و ماست درست می‌کنند و زیتون را خودشان می‌کارند. و همه‌ی این‌ها را با افتخار در وعده‌های غذایی مختلف که در یک چشم به هم زدن آماده می‌شود و در عین حال بسیار هم لذیذ است صرف می‌کنند