مردم بوسنی و هرزگوین علی‌رغم گذشت 27 سال از کشتار سربرنیتسا؛ بزرگترین نسلکشی در اروپا پس از جنگ جهانی دوم، هنوز تلخی‌های آن روزها را فراموش نکرده‌اند.
نسلکشی سربرنیتسا که به عنوان بزرگترین فاجعه انسانی پس از جنگ جهانی دوم در اروپا توصیف می‌شود، علی‌رغم گذشت 27 سال، هنوز به عنوان زخم التیام ناپذیر مردم بوسنی و هرزگوین محسوب می‌شود. نیروهای صرب به فرماندهی راتکو ملادیچ در 11 جولای 1995 بیش از 8 هزار غیرنظامی بوسنیایی در شهر سربرنیتسا را به قتل رساندند که این حادثه در تاریخ به عنوان فجیع‌ترین فاجعه انسانی در اروپا پس از جنگ جهانی دوم ثبت شده است.
مسلمانان بوسنی و هرزگوین در آستانه بیست و هفتمین سالگرد کشتار سربرنیتسا، فردا (11 جولای) در قبرستان پوتوچاری مراسم تشییع جنازه و خاکسپاری 50 قربانی دیگر این نسلکشی را برگزار خواهند کرد.
طی این مراسم 50 نفر از قربانیان این کشتار که از گورهای دسته جمعی خارج شده‌اند، به خاک سپرده می‌شوند. تاکنون 6 هزار و 974 قربانی که بقایای اجسادشان از 85 گور دسته جمعی در سربرنیتسا و اطراف آن کشف و شناسایی شده است در محل یادبود به خاک سپرده شده‌اند. با این 50 قربانی دیگر این رقم به 7 هزار و 24 مورد می‌رسد.
سلیم مصطفیچ 16 ساله جوان‌ترین و حسین کردزیچ 59 ساله مسن‌ترین قربانیان این نسلکشی امسال به خاک سپرده می‌شوند.
- نسل کشی چگونه آغاز شد؟
غیرنظامیان بوسنی، پس از اشغال شهر سربرنیتسا توسط صربها به فرماندهی ژنرال راتکو ملادیچ در 11 ژوئیه 1995، درحالی به نیروهای هلندی وابسته به نیروهای حافظ صلح سازمان ملل پناه آورده بودند که توسط سربازان هلند به صربها تحویل داده شدند.
ملادیچ در اظهارات خود در آستانه عید صربها گفته بود که این شهر را به ملت صرب هدیه می‌کنم. در نهایت زمان آن فرا رسید که از ترک‌ها (اصطلاحی که برای مسلمانان آن منطقه استفاده می‌شود) در این سرزمین انتقام بگیریم.
ملادیچ به دلیل کشتار بیش از 8 هزار بوسنیایی مسلمان در سربرنیتسا در 11 جولای 1995 از سوی دادگاه بین‌المللی جرایم جنگی لاهه به حبس ابد محکوم شد.
در این کشتار بیش از 8 هزار و 372 بوسنیایی کشته شدند، بسیاری از زنان و کودکان از خانه‌هایشان آواره شدند.
- مسیر مرگ
در پی سقوط سربرنیتسا بخشی از جمعیت مسلمان شهر به سربازان هلندی که در کارخانه قدیمی باتری سازی در مقابل مزار شهدای کنونی واقع شده پناه برده و بخشی دیگر نیز به منطقه تحت کنترل سربازان بوسنیایی که راه جنگلی بود، می گریزند.
اما هر دو گروه سرنوشت مشابهی را تجربه می‌کنند. راه جنگلی به دلیل قتل‌عام‌های گسترده‌ای که در آن رخ داده، در میان مردم به نام « مسیر مرگ» شناخته می‌شود، راهی که هزاران نفر اسیر دام سربازان صربستانی شده و جان خود را از دست دادند.
مردمی که به سربازان هلندی پناه برده بودند، شب اول در محل کارخانه قدیمی اسکان می‌یابند اما سربازان صربستانی که برای بازرسی به آنجا می‌روند خودسرانه اقدام به بازداشت برخی از مردان می‌کنند.
روز بعد سربازان صربستانی که بیرون از اردوگاه منتظر بودند، از بین خانواده‌هایی که مشغول سوار شدن به اتوبوس بودند، مردان را جدا کرده و به قتل رساندند، سپس در گورهای دسته جمعی دفن کردند. این در حالیست که زنان و کودکان این قربانیان سال‌‌ها دور از خانه‌های خود در تبعید به سر بردند.
- حکم نسلکشی و جنایتکاران آن
دیوان بین‌المللی دادگستری ( لاهه) در سال 2007 براساس شواهد و مدارک دادگاه بین‌المللی کیفری یوگسلاوی سابق با صدور حکمی، حوادثی که در سربرنیتسا و حومه آن رخ داد را «نسلکشی» اعلام کرد.
دادگاه بین المللی کیفری «یوگسلاوی سابق» در لاهه هلند، نوامبر گذشته ژنرال راتکو ملادیچ را به جرم قتل هزاران غیرنظامی بوسنیایی مجرم شناخته و به حبس ابد محکوم کرد.
این دادگاه همچنین رادوان کاراجیچ، رهبر پیشین صرب‌های بوسنی را به اتهام 10 جنایت جداگانه از جمله کشتار جمعی به 40 سال زندان محکوم کرده بود.
رادیسلاو کرستیج، یکی از ژنرال‌های سابق صرب به جرم نسلکشی به 35 سال، یدویه باژوویچ به 15 سال، دراگو نیکولیچ به 35 سال، لیبومیر بوروژانین به 17 سال، وینکو پاندوریجی به 13 سال، رادیوژه میلتیج به 19 سال، میلان گورو به 5 سال، ویادین پوپویچ و لیوبیسا بئارا نیز به حبس ابد محکوم شدند.
همچنین میلوراد تربیچ به جرم قتل‌عام بالغ بر هزار غیرنظامی در 13 جولای 1995 از سوی دادگاه بوسنی و هرزگوین به 30 سال حبس محکوم شد.
در جریان پرونده‌های سربرنیتسا که در دادگاههای مختلف بررسی شد، 45 صرب در مجموع به 699 سال حبس محکوم شدند.
اسلوبودان میلوسویچ، رئیس جمهور یوگسلاوی سابق نیز به نسل کشی محکوم شد اما در حالی که پرونده وی در دادگاه بین المللی کیفری «یوگسلاوی سابق» در لاهه هلند در جریان بود، در زندان جان باخت.