چرا ترکها او را دوست دارند؟
همانگونه که دوست داشتن یک یا چند نفر از سوی هر کسی قابل تصور و مورد انتظار است، هر ملت و جامعه ای نیز حتماً برای شخص یا اشخاصی احترام قائل بوده و وی/آنها را دوست دارند. این فرد یا افراد حتماً در ضمن کسانی هستند که با منافع و ارزشهای اجتماعی- فرهنگی آن جامعه یا ملت بیشترین هماهنگی را داشته اند. در واقع شخصیت و اعمال فرد یا افراد مورد احترام در یک جامعه گویای سطح فرهنگی و حتی شعور سیاسی آن جامعه بشمار می آید.
ترکها(ی ترکیه) نیز در همین راستا شخصیتهای ملی و مورد احترام خود را دارند. آنچه که امروز برای چنین تعبیری بیش از همه خودنمایی می کند شاید رئیس جمهور فعلی رجب طیب اردوغان باشد. در گذشته ترکیه اشخاص بزرگ و موثری همچون سلطان سلیمان قانونی،
ارتغرل غازی، معمار سنان، مولوی، یونس امره، بکتاش ولی، آلپ ارسلان سلجوقی، محمد عاکف ارسوی و ... زندگی کرده اند. اما بیش از همه اینها کسی هست که محبوبیت بالاتری دارد و عکس وی در کنار پرچم ترکیه در مناسبتهای گوناگون به احتزاز درمی آید.
و او کسی نیست جز مصطفی کمال پاشا آتاترک بنیانگذار جمهوری ترکیه. شاید بجای جمله ترکیه ایها او را دوست دارند، «ترکیه ایها او را محترم می دارند» مناسبتر است. آتاتورک یا اتاترک در میان ترکهای ترکیه محترم است. آنها دلایل زیادی برای این احترام خود دارند.
این دلایل عبارتند از:
• آتاتورک شخصیتی ایده آلیست و در عین حال واقعبین و واقعگرا داشت و این ویژگیهای وی ترکیه را از سقوط در وادی نابودی کامل بعد از جنگ جهانی اول نجات داد. وی همیشه با تدبیر با مسائل داخلی و بین المللی برخورد نمود.
• عدم پیگیری مساله موصل از سوی آتاتورک علیرغم منابع نفتی تازه کشف شده در آن در راستای خستگی مفرط جامعه ترکیه از جنگ و ضعف پایه های اقتصادی کشور ارزیابی می شود. آتاتورک قبل از مرگ خود کوشش بسیار برای الحاق منطقه بندر استراتژیک اسکندرون به سرزمین مادری نمود و عاقبت این منطقه در قالب یک استان و با عنوان هاتای (خط+آی= با توجه به پرچم جبهه آزادیبخش انتاکیه ایها که در وسط خود ماه خطی داشت) به ترکیه پیوست. آتاتورک حتی با رضاشاه علیرغم اطلاع از عامل انگلیسی بودن وی روابط خوبی برقرار کرد. او رضاشاه را در مسافرتش به شهرهای ترکیه همراهی کرد ولی نتوانست مسافرتی به ایران انجام دهد و اجل مهلتش نداد.
• باز در همین راستا نطق مشهوری در مورد آینده ترکیه و لزوم پاسداری مردم و جوانان از کشور خود و بویژه داشته های معنویشان به هر قیمت دارد. در همین نطق آتاتورک به محکوم بودن شوروی تازه تاسیس شده به فروپاشی اشاره می کند و عنوان می دارد که ترکیه باید برای چنین روزی آماده باشد تا همزبانان خود را در آسیای میانه و قفقاز در آغوش بگیرد. باز در همین راستا منطقه کوچک را در حوالی دوغوبیازیت از رضاشاه خریداری کرد تا برای چنین روزی ترکیه دارای مرز با جغرافیای ترکان شوروی باشد.
• آتاتورک آنقدر متوجه مسائل بین المللی بود و درک کافی نسبت به وضعیت و موقعیت کشور خود و دیگران داشت که جنگ برای بدست آوردن شهر محل زادگاهش سلانیک را بیهوده و فرسایشی ارزیابی و از اقدام به آن خودداری کرد. در عوض تفاهمنامه مبادله ترک و یونانی با کشور یونان امضا نمود که در نهایت به نفع ترکیه تمام شد. در نتیجه این تفاهمنامه درحالیکه امروز (به جز چند جزیره در نزدیکی تنگه چاناق قلعه و نیز جزیره بویوک آدا در استانبول) تقریباً هیچ یونانی در ترکیه زندگی نمی کند، نوار شمالشرقی یونان همچنان ترک نشین است.
• آتاتورک آرزوی ارتقای فرهنگی ترکیه ایها را محقق نمود. ترکها مثل غالب مسلمانان دیگر همواره از ایده های تجددگرایانه استقبال می کردند ولی حاضر به دادن هزینه های آن نبودند. آتاتورک برای تحقق این امر دستش را زیر سنگ گذاشت و برخی اعتراضات را بجان خرید.
• آتاتورک سیاستمدار مدبری بود و مسئل و اخبار منطقه و جهان را با دقت پیگیری می کرد. از یادداشتهای وی چنین برمی آید که برای اعراب منفک شده از ترکیه بسیار متاسف و نسبت به آینده آنها نگران بوده است. وی نسبت به حاکمیت رضاشاه پهلوی در ایران نیز بدلیل عامل انگلیس بودن وی ناراحت بوده ولی به اقتضای سیاست با وی رابطه برقرار کرده است. آتاتورک نسبت به اهمیت و ارزش کشور و ملت ایران آگاهی کافی و وافی داشته است و این موضوع از بیانات وی و مواضعش نسبت به همسایه شرقی خود مشهود است.
• آتاتورک یک سرباز وطن پرست و فداکار بود. دوران سربازی او در اواخر دولت عثمانی و نیز جنگ چاناق قلعه با جانفشانیها گذشت. او بطور همزمان با چند کشور اروپایی درگیر جنگ بود درحالیکه سلطان عثمانی در استانبول از امکان هرگونه حرکت مستقل عاجز مانده بود.
• این تصور که آتاتورک دشمن دین یا علمای دینی بود اساساً غلط است. آتاتورک به مسلمان بودن افتخار می کرد و به علمای واقعی احترام قائل بود. مشکل او با علمایی بود که بویژه در آن دوره ناشر خرافات بودند و از احساسات صمیمانه ترکان سوءاستفاده می کردند و در جهت سیاستهای امپرالیزم انگلیسی حرکت می کردند.
• اندیشه و راه آتاتورک ترکیه را از افتادن در باتلاق جنگ جهانی دوم رهانید. چیزی که آلمان در آن غرق شد و رضاشاه نیز تختش را در پیروی از القائات هیتلری و توهم ایجاد شده در وی از دست داد.
