کاخ توپ قاپی استانبول که اعصار مدیدی کانون حاکمیت عثمانیان بر سرزمینهای وسیع تحت قلمرو این امپراتوری بود امروز به عنوان یکی از غنی ترین موزه های ترکیه و جهان به یکی از کانونهای توجه تاریخ پژوهان و جهانگردان درآمده است. یکی از نکات بسیار حائز اهمیت در خصوص این کاخ/موزه برای گردشگران ایرانی، وجود آثار و مدارک پرتعداد  مربوط به ایران و نیز ائمه شیعه است. ولی همه داراییهای فرهنگی تاریخی ایران محدود به این آثار نیست.

آثار با منشا ایرانی از درب دوم کاخ/موره یهنی باب سعادن شروع میشود. باب سعادت از تمام عمارات توپ قاپی تنها قسمتی است که تاریخ پژوهان به ساخت آن توسط معمار علی تبریزی اذعان دارند. معمار علی تبریزی یا همان عجم علیسی است که تاثیر او در معماری عثمانی را بعد از جنگ چالدران و نیز زلزله 1509 استانبول می بینیم. نقش اساسی ارباب حرفت و صنعت تبریزی تهجیری در ترمیم زخمهای استانبول زلزله زده -که کاخ توپ قاپی را نیز دچار آسیبهای اساسی کرده بود- امروز معلوم تاریخ پژوهان است. نگارنده این سایت و مقاله نیز در کتاب «تبریز، مادرشهر» به این نقش به تفصیل پرداخته است. این ارباب پیشه کار تبریزی بویژه در بازار استانبول و بازسازی توپ قاپی بسیار موثر بودند. آنها در جامعه عثمانی و استانبول چنان مورد استقبال و توجه واقع شدند که مورد رشک و حسد صنعتگران بومی این جامعه قرار می گرفتند. (نگاه کنید به «تبریز؛ مادرشهر»، صفحات 166-135)

 

اما امروز در همین کاخ که به صورت موزه درآمده است آثار فراوانی از دولتهای ایرانی از جمله صفویان، افشاریان، سلجوقیان کبیر، ایلخانیان و آق قویونلوها را در خود جای داده است. یکی از این آثار ارزشمند تاریخی تخت اهدایی نادرشاه افشار به سلطان عثمانی است. نادرشاه برای خاتمه دادن به دشمنیهای بیهوده میان مسلمین تلاشهای فرواوانی کرد و گامهای بلندی برداشت ولی متاسفانه غربیها در پیشبرد اهداف خود موفق شدند. نادرشاه این تخت را که یکی از غنایم لشکرکشی به هند بود به عنوان حسن نیت برای سلطان عثمانی ارسال کرد. در حالیکه از یک سو جنگهای نادر با عثمانی از شجاعت بی پایان او حکایت دارد، نامه های او به عثمانیان گواهی بر درایت و دوراندیشی و بصیرت سیاسی- اجتماعی عمیق این سردار بزرگ افشاری است.

 

در کنار این آثار، یکی از قسمتهایی که مورد توجه گردشگران ایرانی قرار می گیرد قسمت امانات مقدس است که آثار مربوط به تاریخ صدر اسلام و شخص پیامبر و خلفای راشدین و امامان شیعه نگهداری می شود.

از جمله این آثار شمشیر حضرت علی (ع)، خرقه حضرت فاطمه (س)، صندوق و روپوش صندوق، سجاده حضرت فاطمه (س)، جبه امام حسین (ع)، مشتی از خاک کربلا، مشتی از خاک مدینه منوره و تار از ریش پیامبر اکرم (ص)   است.

وسائل شخصی پیامبر اسلام بعد از رحلت وی از سوی خلفای راشدین به عنوان تبرک نگهداری شد که این رسم بعداً از سوی خلفای اموی و عباسی تداوم یافت. این وسائل به همراه برخی اشیای دیگر مربوط به سایر اصحاب و بزرگان صدر اسلام در اعصار بعد با عنوان امانات مقدس با دقت محافظت شد. با تسخیر مصر از سوی سلطان سلیم در سال 1517 میلادی و انتقال خلافت از متوکل سوم به سلطان عثمانی و بدنبال آن تسلیم گرفتن کلیدهای مکه و مدینه از دست ابونومی بن ابوالبرکات شریف مکه، محافظت از این اشیا تحت مسئولیت سلاطین عثمانی ادامه یافت. در سال 1916 با بروز جمگ و شیوع آن به شبه جریره عربستان عثمانها مخصوصا متغاقب شورش اغراب تصمیم به انتقال این آثار به استانبول مرکز امپراتوری گرفتند. چوم مطمئن بودند که آنها در صورت شکست ارتش غثمانی به لندن انتقال خواهند یافت. انجام این مهم به غهده فخرالدین پاشا گذاشته شد. به این ترتیب امانات مقدس به استانبول انتقال یافت و از آن تاریخ تاکنون در این کشور نگهداری می شود.

 

فخرالدین پاشا فرمانده قوای سفریه حجاز بود. وی در 23 ماه می 1916 به مدینه رسید و مدینه را از اشغال قبایل شوذشی مورد حمایت انگلیسیعل و فرانسویها نجات داد. ولی جنگ 2 سال و 7 ماه دیگر ادامه یافت و نهایتا بدست متفقین و شورشیان تحت حمایت آنها افتاد. قبل از شمست کامل البته فخرالدین پاشا بدستور شخص سلطان آثار مقدس را مطابق اصول اداری آن روزگار در مغیت واحدی متشکل از 2000 سرابز به استانبول فرستاد. این خزائن و واحد اسکورت در 14 می 1917 با ترن غارم شد و در 27 ماه می به استانبول رسید.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 میانگین 5.00 (از 1 رای)