هاتای؛ یکی از قدیمی‌ترین سکونتگاه‌های آناتولی
یافته‌های مربوط به زندگی در هاتای، یکی از قدیمی‌ترین سکونتگاه‌های آناتولی، به 100 هزار سال قبل از میلاد برمی‌گردد. علاوه بر شرایط اقلیمی معتدل و زمین‌های حاصلخیز هاتای، یکی دیگر از ویژگی‌هایی که سبب مهاجرت به این شهر در طول تاریخ شده، قرار گرفتن آن در چهارراه مسیر ارتباطی آناتولی به سوریه و فلسطین از طریق چوکوراوا است. علاوه بر این، مناسب‌ترین بنادری که می‌توان برای خروج از بین‌النهرین به سمت مدیترانه استفاده کرد نیز در این منطقه واقع هستند.
هاتای نماد برادری ادیان و فرهنگ‌ها است که در آن جوامع یهودی، مسیحی و مسلمان در کنار هم زندگی می‌کرده‌اند. کلیسای عزیز پیر جایی است که پیروان عیسی مسیح برای اولین بار مسیحی نامیده شدند. این کلیسا از سوی پاپ ششم به عنوان مکان زیارتی اعلام شد. به همین دلیل، هاتای برای جهان مسیحیت نیز حائز اهمیت بسیاری است.
هاتای شهر مورد علاقه رومیان، که در طول تاریخ میزبان امپراطوری‌های مختلف بوده، در طول تاریخ بارها در اثر زلزله ویران شده است. به خصوص زلزله‌ای که در سال 526 رخ داد و یکی از بزرگترین زمین‌لرزه‌های تاریخ بود، ویرانی‌های زیادی در اطراف شهر ایجاد کرد.
هاتای علاوه بر بلایای طبیعی، در طول تاریخ هدف تخریب ناشی از اشغال‌ها نیز بوده است. این شهر که پس از زلزله‌های 526 و 528 بازسازی شد، در منابع عربی و غربی به عنوان یک شهر آبی معرفی شده و از گذشته تاکنون همواره جایگاه مهمی در تجارت نیز داشته است.
هاتای که سیزدهمین شهر پرجمعیت ترکیه در سال 2022 اعلام شد، به دلیل فاجعه زلزله در معرض تخریب شدید قرار گرفت. این شهر که نام اصلی آن آنتاکیا (انطاکیه) می باشد در جریان جنگ جهانی اول به اشغال فرانسویها درآمده و در قالب سوریه تحت استعمار فرانسه قرار گرفته بود که مصطفی کمال آتاتورک تلاشهای فراوانی در جهت اعاده این منطقه به ترکیه انجام داد و بالاخره این منطقه در سال 1938 با نام هاتای (خط آی) که از شکل پرچم منطقه خودمختار انتاکیا در دوران اشغال گرفته شده بود آزاد و به ترکیه پیوست. بدیهی است آتاتورک تلاشهای فراوانی نیز در جهت اعاده موصل تحت اشغال انگلیسیها انجام داد که نهایتاً به نتیجه قطعی نرسید.
دولت و ملت ترکیه امروز نیز نسبت به وضعیت و آبادانی هاتای حساس هستند و بی شک این منطقه با احداث شهر جدید در دامنه کوههای آمانوس (بدلیل بافت محکمتر زمین شناختی- در چند کیلومتری شرق شهر کنونی) با حفظ بافت دموگرافیک قبلی (هشتاد و سه ترک، سیزده درصد عرب بومی، یک درصد دروزی/مسیحی، سه درصد کرد// دموگرافی کنونی: هفتاد و دو درصد ترک، چهار درصد عرب بومی، حدود نیم درصد دروزی/مسیحی، دو و نیم درصد کرد و هیجده درصد پناهنده سوری) آبادی خود را باز خواهد یافت.