همان طور که می‌دانید، مردم ترکیه به زبان ترکی استانبولی صحبت می‌کنند و البته این زبان نیز نیاز به آموزش دارد و بدون داشتن اطلاعاتی در خصوص آن، نمی‌‌توان فهمید که طرف مقابل چه می‌گوید. خوشبختانه بخش مهمی از جمعیت کشورمان را ترکزبانان ایرانی تشکیل می دهند و علاوه بر آن بخشی از سایر هموطنان نیز با این زبان آشنایی دارند که صحبت در مورد زبان ترکی و اصطلاحات آنرا آسانتر می نماید. همانطور که می دانید زبان ترکی غنی از اصطلاحات و ضرب‌المثل‌های پرشمار است و علاوه بر آن زبان مخفی گسترده ای نیز دارد. برای هر مناسبت خاص یک اصطلاح و ضرب‌المثل استفاده می‌شود. در زبان محلی به این ضرب‌المثل‌ها آتا سؤزو (Ata Sözü) یا همان «سخنان نیاکان» گفته می‌شود. ذیلاً به

سی مورد از این ضرب المثلها اشاره می کنیم:
۱- Hoş geldiniz (حوش گلدینیز (خوش گلدینیز)
معنا: خوش آمدید. این جمله زمانی گفته می‌ِشود که فردی به عنوان میهمان به خانه می‌آید و میزبان می‌خواهد به وی خوش‌آمد بگوید.
۲- Şeytan tüyü (شیطان تویو
معنا: موی شیطان. این اصطلاح در زبان ترکی استانبولی به عنوان یک لقب توهین‌آمیز است و برای فردی استفاده می‌شود که مرموز است و کارهایی شیطانی انجام می‌دهد.
۳- Taş attı da kolu mu yoruldu? (تاش آتتی دا کولو مو یورولدو؟ (داش آتدی قولو یورولدو؟)
معنا: آیا سنگ پرتاب کرده و خسته شده است؟ این جمله برای سرزنش کردن یک فرد تنبل و نیز احمق مورد استفاده قرار می‌گیرد.
۴- Bir yastıkta kocasınlar (بیر یاستیکتا کوجاسینلار (بیر یاستیقدا قوجالسینلار)
معنا: بر روی یک بالش پیر شوند. این جمله اغلب به افرادی خطاب می‌شود که تازه ازدواج کرده‌اند و بدین معناست که تا آخر عمر به خوشی در کنار هم زندگی کنند.
۵- Etekleri zil çalıyor (اِتکلری زیل چالی‌یور
معنا: دامنهایشان زنگ می زنند (صدا می کنند). این جمله نشان دهنده خوشحالی و هیجانزدگی یک فرد است.
۶- Pabucu dama atıldı (پابوجو داما آتیلدی (پاپوشو داما آتیلدی)
معنا: کفش‌هایش به پشت‌بام پرتاب شد. این ضرب‌المثل زمانی استفاده می‌شود که یک نوزاد در مرکز توجهات مادر قرار گیرد یا از کسی حمایت بسیار زیادی شود.
۷- Balık etli (بالیک اتلی (بالیق ات لی)
معنا: دارای پوست و تنی به کیفیت ماهی. در زبان ترکی استانبولی این اصلاح برای کسی استفاده می‌شود که لاغر است. در توصیف دختران لاغر نیز این ضرب المثل استفاده می‌شود.
۸- Havadan sudan (هاوادان سودان
معنا: از آب و هوا. ترک‌ها حرف زدن را دوست دارند و این کار را نیز طول می‌دهند و گاهی در خصوص موضوع چندان خاصی هم صحبت نمی‌شود . Havadan sudan برای توصیف این شرایط مورد استفاده قرار می‌گیرد و بدان معنا است که حرف‌های مختلفی در طول صحبت گفته شده است.
۹- Elini sallasa ellisi (الینی ساللاسا اِللیسی
معنا: اگر دستش را دراز کند، پنجاه تا گیر می اندازد. در زمانی که یک رابطه دوستانه دچار مشکل شده است از این اصطلاح استفاده می‌شود و بدین معنا است که شخص مورد نظر محکوم به لطف و انصاف یک شخص یا شی نیست و گزینه های بسیاری برای انتخاب دارد.
۱۰- Ciğerimin köşesi (جیگَریمین کوشه سی
معنا:‌ گوشه جگرم. این اصطلاح در زبان فارسی نیز به عنوان جگر گوشه مورد استفاده قرار می‌گیرد و ترکیبی ترکی است. از آن برای توصیف فردی استفاده می‌شود که نزد گوینده بسیار دوست‌داشتنی و محبوب است. ممکن است که این اصلاح را در متن ترانه‌های ترکی بشنوید.
۱۱- Armut piş ağzıma düş (آرموت پیش آغزیما دوش
معنا: گلابی ، بپز و در دهن من بیافت. این اصلاح در توصیف افراد تنبل مورد استفاده قرار می‌گیرد که می‌خواهد همه چیز آماده و مهیا باشد.
۱۲- İyi ki doğdun (ایی کی دوغدون
معنا: خوشحالیم که به دنیا آمدی. این جمله در زبان ترکی برای تبریک روز تولد گفته می‌شود.
۱۳- Boşver (بوش‌ وِر
معنا: بی خیال! زمانی گفته می‌شود که موضوعی ناراحت کننده در ذهن فرد مقابل باشد و به وی می‌گویند که فراموشش کند.
۱۴- El elden üstündür (اَل اَلدن اوستون‌دور
معنا: دست برتر از دست است (دست روی دست بسیار است). این اصطلاح در زمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد که می‌خواهند نشان دهند همیشه فرد دیگری می‌تواند کاری را به شکل بهتری انجام دهد.
۱۵- Battı balık yan gider (باتتی بالیک یان گیدر (باتدی بالیق یان گئدر)
معنا: ماهی غرق‌شده (!)، کج حرکت می‌کند. موقعی استفاده می شود که اتفاقی ناگوار افتاده و امدی به بهبود نیست.
۱۶- Ateş almaya gelmek (آتش آلمایا گلمَک
معنا: آمدن برای گرفتن آتش. این اصطلاح زمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد که به مکانی بروید و خیلی سریع از آن خارج شوید. تاریخچه: در زمان گذشته کبریت وجود نداشت و برای همین در خانه‌ها برای آتش درست کردن به خانه همسایه می‌رفتند و بدون صحبت اضافه یک چوب که آتش گرفته را بر می‌داشتند و باز می‌گشتند. این اصطلاح بدین صورت شکل گرفته است و معنای این را می‌دهد که تنها آمده است تا آتش ببرد و کار دیگری ندارد.
۱۷- Cami yıkılmış ama mihrab yerinde (جامی ییکیلمیش اما محراب یئرینده
معنا: مسجد ویران شده اما محراب پا برجاست. این اصطلاح که بیشتر فقط قسمت دومش (محراب یئرینده) بکار برده می شود، برای توصیف کهنسالانی که هنوز از نا و نفس نیافتاده اند بکار می رود. جهت شوخی به پیرمردان شورچشم نیز مورد استفاده دارد.
۱۸- Geçmiş olsun (گچمیش اولسون
معنا: انشالله که رفع شده است. (به سلامتی). این اصطلاح در زمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد که فردی بیمار باشد یا مسافرتی را به اتمام رسانیده یا یک تجربه بد را پشت سر بگذارد.
۱۹- Nazar değmesin (نظر دیمه سین
معنا: چشم نخورد. زمانی که از فردی تعریف می‌کنند، این اصطلاح را به کار می‌برند تا وی چشم نخورد و این موضوع به خصوص برای کودکان بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرد. البته بسیاری از مردم به چشم خوردن اعتقاد دارند و برای همین این اصطلاح نیز زیاد مورد استفاده قرار می‌گیرد.
۲۰- Hayırlı olsun (هایرلی اولسون (خیرلی اولسون)
معنا: توآم با خیر باشد. این اصطلاح زمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد که فردی چیزی خریده باشد یا مشغول به یک کار و اقدام جدید شود.
۲۱- Allah analı babalı büyütsün (الله آنالی بابالی بویوتسون
معنا: خداوند او را نزد پدر و مادرش بزرگ کند. این اصطلاح یک آرزوی بسیار خوب برای نوزادی است که تازه به دنیا آمده.
۲۲- Kolay gelsin (کولای گِلسین (یورولمایاسان)
معنا: امیدوارم که برایتان آسان باشد. این یک اصطلاح است که برای خسته نباشید گفتن به افراد درحال کار و فعالیت مورد استفاده قرار می‌گیرد.
۲۳- Çok yaşa (چوک یاشا (چوخ یاشا)
معنا: امیدوارم که زیاد عمر کنید. چوک یاشا در ترکی استانبولی زمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد که فردی عطسه کند. فرد عطسه کننده نیز در پاسخ می‌گوید که sende gör سَن ده گور (شما هم ببینید) یا از hep beraber (هِپ برابر. یعنی امیدوارم شما هم عمری طولانی داشته باشید.
۲۴- Kafayı üşüttü (کافایی اوشوتتو (قافایی اوشوتدو)
معنا: از سر سرما خورده. اصطلاحی است برای کسی که عقلش را با یک اتفاق ناگوار از دست داده و البته بصورت مبالغه آمیز نیز مورد استفاده دارد.
۲۵- Sıhhatler olsun (صحت لر اولسون
معنا: امیدوارم که سلامت باشید. معمولا بعد از آبتنی و حمام گفته می شود.
۲۶- Başın sağolsun (باشینیز ساغ اولسون
معنا: سرت سلامت باد. این اصطلاح برای دلداری دادن به فردی مورد استفاده قرار می‌گیرد که عزادار است یا چیزی را گم کرده است.
۲۷- Benim ilk göz ağrım) (بنیم ایلک گؤز آغریم
معنا: اولین چشم درد (من). این به اولین عشق یا فرزند گفته می‌شود تا از شر چشم زخم دور بماند. برای مثال یک مادربزرگ این جمله را به بزرگترین نوه‌اش می‌گوید.
۲۸- Ellerine sağlık (اللرینه ساغلیک (اللرینه ساغلیق)
معنا: دستانت درد نکند. این اصطلاح خطاب به فردی گفته می‌شود که کار خوبی انجام داده یا چیزی ساخته یا پخته است. برای مثال در خطاب به مادری می‌گویند که برای یک میهمانی آشپزی کرده باشد.
۲۹- Bir musibet bin nasihatten iyidir (بیر مصیبت بین نصیحتتن ایی‌دیر (بیر مصیبت، مین نصیحتدن یِیدیر)
معنا: یک تجربه بد از هزاران نصیحت اولیتر است. اصطلاح فوق الذکر بدین معناست که تجربه کردن یک موضوع ناخوشایند می‌تواند بسیار باارزش‌تر از هزاران هشداری باشد که افراد مختلف می‌دهند.
۳۰- Güle güle (گوله گوله
معنا: با خنده و خوشحال (باشید). این جمله به افرادی گفته می‌شود که منزل را ترک می‌کنند یا لباسی و یا چیز قابل استفاده دیگری خریده اند. (güle güle kullanın, güle güle giyin)